Η λαογραφία των Χριστουγέννων στην Ελλάδα

Τα Χριστούγεννα μαζί με το Πάσχα είναι οι μεγαλύτερες γιορτές της Ελλάδας και της Ορθοδοξίας.

Πολλά είναι τα έθιμα της γιορτής των Χριστουγέννων σε όλη την επικράτεια από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη. Κάποια είναι κοινά και άλλα τα συναντούμε μόνο τοπικά.

Ένα από τα κοινά έθιμα είναι το Χριστόψωμο. Η διαφορά από το κοινό ψωμί είναι ο

σταυρός στη μέση του και τα περίτεχνα σχέδια από ζυμάρι που το στολίζουν. Η κάθε νοικοκυρά βάζει τη δική της φαντασία σύμφωνα με την πίστη και την αισθητική της.

Το έθιμο στην Κεφαλλονιά έχει και άλλες διαστάσεις. Όλη η οικογένεια μαζεύεται στο σπίτι του μεγαλύτερου και βάζουν στο πάτωμα 3 ξύλα ώστε να σχηματίζουν ένα Χ και επάνω βάζουν το χριστόψωμο. Ύστερα κάνουν ένα κύκλο και ακουμπούν το δεξί τους χέρι πάνω του. Έπειτα ο οικοδεσπότης ρίχνει λάδι στα ξύλα και τα βάζει στη φωτιά. Κόβει την κουλούρα και την μοιράζει δίνοντας έτσι το σύνθημα για να αρχίσει το δείπνο.

Στην Κρήτη χρησιμοποιούν για την παρασκευή του ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλο. Τοποθετούν στο κέντρο του ένα καρύδι και φτιάχνουν σχέδια με το πιρούνι, κυρίως εμπνευσμένα από την αγροτική ζωή ως σύμβολα της αφθονίας.

Ένα άλλο έθιμο με προέλευση την Μακεδονία είναι το Χριστόξυλο. Διαλέγει ο νοικοκύρης το πιο γερό ξύλο για να το ανάψει το βράδυ της παραμονής, με την προοπτική να κρατήσει μέχρι τα Φώτα. Η παράδοση, λέει πως καθώς καίγεται το Χριστόξυλο ο Χριστός ζεσταίνεται στη κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ 

Άλλο έθιμο που έχει την καταγωγή του από τον Πόντο είναι οι Μωμόγεροι.

Οι Μωμόγεροι φορούν τομάρια από λύκους ή τράγους και τριγυρνούν στους δρόμους όλο το δωδεκαήμερο, ψάλλοντας τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους.

Στην Πέλλα υπάρχει το έθιμο της Κόλιντα Μπάμπω που σημαίνει «σφάζουν, γιαγιά». 

Το βράδυ της προπαραμονής ανάβουν φωτιά για να προστατευτούν οι κάτοικοι από τον Ηρώδη αλλά και τα άλλα κακά, καθώς το έθιμο είναι αναπαράσταση της σφαγής των αρσενικών νηπίων από τον Ηρώδη. 

Την Κόλιντα Μπάμπω τη συναντάμε και στη Σκιάθο με μια διαφοροποίηση. Η φωτιά ανάβει για να τρομάζει τους καλικάτζαρους που υποτίθεται αλωνίζουν από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα που φεύγουν διωγμένοι από τον Αγιασμό των Θεοφανείων.

Το πάντρεμα της φωτιάς αναβιώνει σε χωριά της Έδεσσας. Ονομάζεται έτσι γιατί παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα, δηλαδή κερασιάς και ένα με αρσενικό όνομα όπως ο βάτος. Ανάλογα με τον κρότο και τη φλόγα που θα κάνουν όταν καίγονται, μαντεύουν το μέλλον σχετικά με τον καιρό ή τη σοδειά τους.

Στην Άρτα τέλος υπάρχει το έθιμο του αναμμένου πουρναριού. Όποιος πάει επίσκεψη στους γείτονες, είτε τα παιδιά στους γονείς τους  κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι, που το ανάβουν στο δρόμο, συμβολίζοντας έτσι τις φωτιές που άναψαν οι βοσκοί για να οδηγηθούν στη φάτνη που βρισκόταν ο νεογέννητος Χριστός.